هــوالحکیـم
انسان شناسی
کیستی انسان، ورای چیستی اوست. چیستی بشر، ابعاد مادی جسم او را در بر می‌گیرد که در نهایت به مناسبات سلولی، مولکولی و ژنتیکی منتج میشود.
اما کیستی انسان، مربوط به ابعاد معنوی اوست؛ ابعادی که از فطرت او می‌آغازد. فطرت در حکم سیستم‌عامل وجود انسان است،[1] مانند آنچه دانش بیولوژی، در پرونده‌ی DNA بشر جستوجو میکند.
هوالحکیم
مدرنیسم
فلسفه ی پلیتیک Philosophy of Politics
واژه ی «Politics» و «Policy» از ریشه ی «politika» یونانی مشتق شده اند،[1] و گرچه در محیط دانشگاهی به کلمات «سیاسی» و «سیاست» ترجمه شده اند، اما صحیح نیستند، فلذا عمومی ترین تعریف از مفهوم آنها به صورت «فن تلاش و رقابت برای دستیابی به قدرت، یا تسخیر و حفظ و بسط آن» تبیین میشود.
فلسفه ی پلیتیک نیز حوزه ای از فلسفه است که به چیستی و چرایی فن دستیابی به قدرت و رقم زدن مناسبات حکومتی می پردازد.
ایدئولوژی اگو- دموکراسی Ego-Democracy
واژه ی «Democracy» در زبان فارسی به «حکومت مردم بر مردم» و «مردمسالاری» ترجمه شده است،[2] و پیشوند «اگو» نیز بیانگر «حکومت خودبنیاد مردم بر مردم» است.
ایدئولوژی اگو- دموکراسی، از یکسو به جای حاکمیت الهی، قائل به پذیرفتن رای و نظر بشر است و از سوی دیگر سایر اشکال حاکمیت که در سوپرپارادایم امانیسم شکل گرفته است را برنمیتابد. اساس خودمختاری بشر سبب گردیده در این ایدئولوژی تمامی مناسبات حکومتی با محوریت بشر و بر مبنای آرای او رقم بخورد.
دکترین پُرنوکراسی Pornocracy
ایدئولوژی اگودموکراسی، به دکترین «پُرنوکراسی» منتج میشود، «پُرنوکراسی» گرچه به «فحشاسالاری» ترجمه میشود، لیکن مفهوم دقیقتر آن معادل «نفسانیاتسالاری» است.
«دموکراسی» به دلیل اهمیت بالای آرای بشر، تنها حاکمیت خرد جمعی نیست بلکه احساسات و عواطف جمعی هم در آن دخیل است و در بسیاری مواقع این احساسات بر خرد جمعی نیز غلبه دارد، حتی در صورتی که این احساسات پاک و انسانی نبوده و آمیخته با هوا و هوس نیز باشند. ساموئل هانتینگتون[3] در موج سوم دموکراتیزاسیون[4] این نتیجه ی دموکراسی را سبب انحطاط آن بیان کرده است.
دکترین پرنوکراسی، به تبیین چیستی، چرایی و چگونگی «نفسانیات سالاری» به هدف دستیابی به قدرت و حفظ و بسط آن می پردازد.
اسلام
حکمت برائت
واژه ی «برائت» از ریشه ی «برأ» عربی است و به معنای «کراهت و دوری جستن از مجاورت با آنچه ناپسند و مکروه است» به کار میرود.[5]
در اسلام، برائت جستن تنها محدود به انسان، و آنچه او کراهت دارد نیست، بلکه خداوند متعال نیز برائت و بیزاری خود را از مشرکین در قرآن اعلام کرده است،[6] از اینرو حکمت برائت، علاوه بر تبیین چیستی و چرایی «بیزاری» به تبیین آنچه که بایستگی «برائت» و «دوری» جستن را دارد میپردازد.[7]
مکتب ولایت
پس از حکمت برائت، مکتب ولایت موضوعیت مییابد، واژه ی «ولایت» از مصدر «وَلاء» به معنای «دوستی و نزدیکی» مشتق شده است. «وِلایۀ» مابه ازای «یاری کردن» و «وَلایۀ» مابه ازای «سرپرستی» در فارسی است.[8]
مکتب ولایت، بیانگر اصالت «دوستی و نزدیکی» و «پذیرش سرپرستی» است از خداوند تبارک و تعالی و اولیاء الله، زیرا تنها ایشان شایستگی سرپرستی انسان را دارند.
قاعده ی اخوت (مردمسالاری دینی)
حکمت برائت، مبتنی بر مکتب ولایت، به قاعده ی «اخوت» منتج میگردد، «اخوت» به معنای «برادری و دوستی» است.[9]
قاعده ی اخوت در اسلام، تبیین چیستی، چرایی و چگونگی «دوستی و برادری» در میان انسانها، تحت «سرپرستی» خداوند متعال و امامان هدایت، و به «دور» از شرک و کفر است. اینچنین حاکمیتی در اسلام برتافته میشود که گرچه «مردم سالار» است، اما چون مبتنی بر ولایت و برائت شرعی نیز هست فلذا «دینی» محسوب میشود.
امنیت
بایسته و شایسته است در جمهوری اسلامی ایران، در طرح ریزی حوزه ی سلامت، مانند سایر حوزه های تعلیم و تربیت، علم و حکمت، رسانه و هنر و ... از فلسفه ی پلتیک، ایدئولوژی اگو-دموکراسی و دکترین پرنوکراسی که رویه های مدرنیستی هستند پرهیز گردد، و رویه های اسلامی شامل حکمت برائت، مکتب ولایت و قاعده ی مردمسالاری دینی مبنای طرح ریزی و حاکمیت قرار گیرند.
1. Merriam-Webster's collegiate dictionary, 11th Ed., Massachusetts, U.S.A, Merriam-Webster Incorporated, 2005. (Word: Politics)
2. آریانپور کاشانی، عباس و آریانپور کاشانی، منوچهر (مؤلفین)؛ فرهنگ جیبی انگلیسی به فارسی، چاپ اول، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1355، (واژه ی دموکراسی)
3. Samuel Phillips Huntington (1927-2008)
4. Third Wave of Democratization
5. راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن؛ خسروی حسینی، سیدغلامرضا (مترجم)، نشر مرتضوی، ج1، ص 264.
6. أَنَّ اللَّهَ بَریءٌ مِنَ الْمُشْرِکینَ وَ رَسُولُه (قرآن الکریم، سوره ی توبه، قسمتی از آیه ی 3.)
خداوند و پیامبرش از مشرکان بیزارند! (مکارم شیرازی، ناصر؛ ترجمه ی قرآن کریم)
7. قَدْ کانَتْ لَکُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فی إِبْراهیمَ وَ الَّذینَ مَعَهُ إِذْ قالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآؤُا مِنْکُمْ وَ مِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّه (قرآن الکریم، سوره ی ممتحنه، قسمتی از آیه ی 4.)
براى شما سرمشق خوبى در زندگى ابراهیم و کسانى که با او بودند وجود داشت، در آن هنگامى که به قوم(مشرک) خود گفتند: «ما از شما و آنچه غیر از خدا مى پرستید بیزاریم؛ (مکارم شیرازی، ناصر؛ ترجمه ی قرآن کریم)
8. ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن؛ ج4، ص 489.
9. مهیار، رضا (مترجم)؛ فرهنگ ابجدی عربی - فارسی؛ ترجمه المنجدالابجدی، چاپ اول، تهران، نشر اسلامی،1370، صفحه 32.هـوالحکیـم
مدرنیسم
فلسفه ی دین Philosophy of Religion
فلسفه ی دین در غرب دو بخش عمده دارد: تئولوژی فلسفی و فلسفه ی دین به طور اخص.
مباحث مطرح شده در فلسفه ی دین عبارتند از: خداشناسی، نسبت شناسی انسان با خدا، الحاد و ایمان، خیر و شر، زندگی بعد از مرگ و قیامت، بهشت و دوزخ، فرشتگان و شیاطین.
گرچه مبتنی بر درخت فلسفه، تمامی فلسفه های مضاف به مثابه ی شاخه های درخت از تنه ای انشعاب یافته اند که »فوزیس» و طبیعت نام گرفته است، لیکن فلسفه ی دین پس از ظهور فلسفه ی آنالتیکال، تجربی گرایی و حسگرایی کاملا بعدی خردگرا و طبیعی یافته است. از این رو فلسفهی دین و الاهیات در غرب، بعد فیزیکی و طبیعی کاملاً بارزی دارد، و حتی مسائل ترانسفیزیکی و ماوراء طبیعی نیز به بعد متافیزیکی و مابعدطبیعه فروکاست میشوند.
خلاصه آنکه تئولوژی و فلسفه ی دین به
چیستی و چرایی خدا و دین در حد فیزیک ویا حداکثر متافیزیک می پردازند
.
ایدئولوژی شبانرمگی Shepherd
واژگان Shepherd، herdsman و Pastor در زبان انگلیسی هم معادل «چوپان» و «شبان» در فارسی هستند[1] و هم به معنای »پیشوای مذهبی» و «کشیش» به کار می روند.[2]
«شِفرد» نه تنها
به پیشوایان مذهبی اطلاق میشود، بلکه از منظر غرب، خداو پیامبران نیز به مثابه ی
چوپان و شبانی برای انسان ها هستند[3] که آنها را در رسیدن به خواسته هایشان
راهنمایی می کنند
.
دکترین سبک زندگی Lifestyle
ادراک مفهوم «حقیقت True» در فلسفه ی دین مبتنی بر آرای نیچه[4] و فوکو[5] به «حقیقت نسبی» دست می یازد. این حقیقت یا مبتنی بر «زبان» شکل گرفته است و یا مبتنی بر «سبک زندگی» صورت پذیرفته است.
فلذا شکل ها و شیوه های زندگی هریک دارای سامانی از حقیقت بوده و در پی تحقق اراده و خواست معطوف به «قدرت» به عنوان هدف خود هستند.
از این رو در سوپرپارادایم اومانیسم، «دین» هر انسان یعنی «سبک زندگی» وی.
اسلام
حکمت دین
حکمت دین، در سه حوزه اساسی با فلسفه ی دین در تقابل است:
حکمت دین در حوزه ی دنیا، «دینی شدن دنیا» را برمیتابد و نه «دنیایی شدن دین» را که همان «سکولاریزاسیون» است.
حکمت دین در حوزه ی عقبا، بهجای «ایمان فلسفی» که چیستی هر پدیده را در آرخه و الثئا می جوید، به «ایمان حکمی«میپردازد، که ایمان به خدا، کتاب، ملائک، انبیاء، آخرت، غیب و آیات الهی را مبتنی بر نشأت، فطرت و آیه تبیین میکند.
حکمت دین در حوزه ی زندگی، در مقابل
فلسفه، خدا را حی میداند و از این رو زندگی را عقیده ی الهی و جهاد در راه آن
عقیده میداند
.
مکتب اسلام
حکمت دین، مجموعه باورهایی را تبیین می کند که زمینه ی «اسلام» را ایجاد کرده، و انسان مبتنی بر فطرت خود «تسلیم» پروردگارش میشود و سپس در مرحله ی بعد «ایمان» به قلب او وارد میگردد.
در این مکتب، دین در نزد خدا اسلام است،[6] و هرکس جز آن، دین دیگری اختیار کند در آخرت، زیانکار خواهد بود.[7]
قاعده ی دین حنیف - دین قیم
حکمت دین در نهایت به قاعده ی «دین حنیف» منتج میشود، که انسان مبتنی بر فطرت خود به سوی آن رو میگرداند، و این دینی «قیم» و «استوار» است، زیرا که در خلقت خداوند دگرگونی نیست. [8] دین حنیف، دینی یکتا و خالص است، که هرکس طبق آن زندگی کند، تسلیم خداوند شده، و به دوستی با او شتافته است.[9]
فلذا در اسلام برخلاف مدرنیته، «سبک زندگی»
یعنی «دین»
.
امنیت
روش شناسی سلامت در اسلام با حکمت دین، و در مدرنیسم با سبک زندگی آغاز میشود. اکنون در جمهوری اسلامی ایران، در حوزهی سلامت، فلسفهی دین، ایدئولوژی شبانرمگی و دکترین سبک زندگی در حال شکل گیری هستند، در حالی که با حکمت دین، مکتب اسلام و قاعده ی دین حنیف دارای تعارض جدی هستند.
هـــوالحکیـم
ترمینولوژی مفاهیم مرتبط
آینده نگری
روشی تحلیلی است که هدف از آن پرهیز از زیان‌های یک پیش‌بینی تک خطی و مقداری است، این کار با بهره‌گیری از چارچوب کیفی مشتمل بر امکانات مختلف برای آینده انجام می‌گیرد.[1]
استراتژی Strategy
ریشه استراتژی به واژه‌ی یونانی استراتژوس Strategos برمی‌گردد.[2] استراتژوس که در جمع به صورت Strategi یا Strategoi در می‌آید، در واقع لقب رهبران ارتش باستان (و به خصوص رهبران ارتش باستان آتنی) بود که به دلیل فرماندهی و فن دستور دادن به نیروهای ارتش و تعلیمات اصول خاص نظامی و تدبیر جنگی، به ایشان اطلاق می‌شد.[3]
واژه استراتژوس مشتق شده از استراتوس Stratos یعنی ارتش است. پیدایش واژه استراتژوس هم‌زمان با افزایش میزان اهمیت و پیچیدگی بیشتر تصمیم‌گیری‌های نظامی بود. جنگیدن به نقطه عطفی رسیده بود؛ زیرا طرفین جنگ دیگر قادر نبودند که صرفاً به فداکاری‌ها و از خودگذشتگی‌های فردی جنگجویانشان برای دستیابی به پیروزی متکی باشند، بلکه مجبور بودند که فعالیت‌های جنگی واحدهای بیشماری متشکل از سپاهیان خود را هماهنگ کنند. در ضمن با اهمیت روزافزون نیروهای دریایی در این دوران بر تعداد متغیرهایی که باید یک فرمانده نظامی در طرح‌ریزی عملیات جنگی در نظر بگیرد، افزوده گردید. در نتیجه، چگونگی هماهنگی و آمیختگی یکان‌های مختلف در نیروهای نظامی از طریق طرح‌ریزی جامع از حیاتی‌ترین مسائل تصمیم‌گیری برای فرماندهان موفق بشمار آورده شد. [4]
امروز این واژه برای طرح‌ریزی جامع در حوزه‌های مختلف سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی به کار میرود.
سطوح مختلف استراتژی:
الف- در نیروهای مسلح ایالات متحده
1- سطح فنی استراتژی Technical Strategy
2- سطح تاکتیکی استراتژی Tactical Strategy
3- سطح صحنه‌ی عملیات استراتژی Theater Strategy
4- سطح استراتژی بزرگ Grand Strategy
ب- در جمهوری اسلامی ایران
1- سطح تکنیکی
2- سطح تاکتیکی
3- سطح عملیاتی
4- سطح استراتژیکی
5- سطح فوق‌استراتژیکی (ابراستراتژی)[5]
استراتژی Strategy
استراتژی، هنر و علم به میدان آوردن منابع و نیروهاست. [6]
استراتژی بزرگ Grand Strategy
هنر و علم به کار بردن قدرت ملی، در تمام شرایط، به منظور دستیابی به مقاصد امنیت ملی، که به وسیله اعمال کنترل از نوع و درجه مطلوب بر دشمن با توسل به نیرو، تهدید به استفاده از نیرو، فشار غیرمستقیم، دیپلماسی، طفره و نیرنگ، و سایر وسایل قابل تصور انجام میگردد. [7]
استراتژی ملی National Strategy
هنر و علم به کار بردن قدرت ملی برای دستیابی به مقاصد ملی در تمام شرایط و در زمان آرامش و جنگ. [8]
اصل Principle
قانون مسلطی که بر رفتار و کردار ملی حکم‌فرماست؛ یک عقیده، یک دیدگاه، یا اعتقادی که بر شیوه زندگی یک ملت نفوذ هدایت‌کننده‌ای را دارد. [9]
بلند مدت Long Time
دوره‌ای به اندازه کافی طولانی که هم اجازه افزایش ظرفیت را بدهد و هم چنین فرصت دگرگونی‌های چشمگیر و مؤثر در تولید و مصرف را امکان‌پذیر سازد. [10]
تاکتیک Tactics
هنر و علم هدایت و ادارهی منابع و نیروها در صحنه و میدان عمل است. [11]
دکترین ملی National Doctrine
قواعد کشوری (ملی) حاکم بر رفتار، بدون قدرت قانونی. [12]
سطح فوق‌استراتژیک Superstrategic Level
بالاترین سطح طرح‌ریزی و اجرای جهانی، که حوزهی ابراستراتژی را دربرمی‌گیرد. (رده‌ی اداری رهبری انقلاب اسلامی).[13]
سطح استراتژیک Strategic Level
بالاترین سطح طرح‌ریزی و اجرای ملی، که حوزهی کلان موضوعات را به صورت همه‌جانبه و جامع در بر می‌گیرد، مانند رده‌ی اداری قوای سه‌گانه (رده‌ی اداری رئیس جمهور).[14]
سطح صحنه Theater Level
سطح طرح‌ریزی و اجرای واسط میان سطح فوق‌استراتژیک و سطح استراتژیک.[15]
سطح عملیاتی Operational Level
سطح طرح‌ریزی و اجرای واسط میان سطح استراتژیک و سطح تاکتیکی که حوزهی کلان موضوعات را به صورت موردی در بر می‌گیرد، مانند رده‌ی وزرا.[16]
سطح تاکتیکی Tactical Level
سطح طرح‌ریزی و اجرای خرد، که حوزهی کلی یک موضوع را در بر می‌گیرد، مانند رده‌ی اداری منطقه‌ای حوزه کلی یک استان.[17]
سطح تکنیکی Technical Level
سطح طرح‌ریزی و اجرای فنی - فردی، که حوزهی جزء یک موضوع را در بر می‌گیرد، مانند رده‌ی یک راننده - یک اپراتور - یک تکنیسین - و ... .[18]
سیاست‌های ملی National Policies
راه‌کارهای کلی یا بیانات هدایت‌کننده و توجیهی که برای تعقیب مقاصد ملی توسط یک دولت اتخاذ میشوند.[19]
طرح‌ریزی Planning
فرآیند تبدیل سیاستPolicy به برنامه Program، طرح‌ریزی نامیده میشود. طراح، سیاست را ساختاربندی، زمان‌بندی و هزینه‌بندی می‌نماید. در این صورت، «طرح» تهیه شده است. طرح مصوب را «برنامه» و برنامه‌ی غیر مصوب را طرح می‌نامند.[20]
سطوح مختلف طرح‌ریزی:
1. طرح‌ریزی فوق‌استراتژیکی Superstrategic Planning
2. طرح‌ریزی استراتژیک Strategic Planning
3. طرح‌ریزی عملیاتی Operational Planning
4. طرح‌ریزی تاکتیکی Tactical Planning
5. طرح‌ریزی تکنیکی Technical Planning
طرحهای استراتژیکی - طرح‌ریزی استراتژیک Strategic Plans
فرآیند تبدیل سیاست استراتژیکی به برنامه‌ی استراتژیکی است. [21]
طرحهای کوتاه‌مدت استراتژیکی، برای دو سال طرح میشوند. طرحهای میان‌مدت برای دوره‌ای بین سه الی ده سال تدوین می‌گردند. طرحهای درازمدت برای دوره‌ای بین یازده الی بیست سال و یا بیشتر طرح میشود.
کوتاه‌مدت Short Term
آینده‌ی خیلی نزدیک، که در طی آن انعطاف در بهره‌برداری به دلیل ظرفیت و روش‌های فنی موجود، محدود است. [22]
1. صحراگرد،مجید؛ مطالعه طرح ریزی استراتژی ملی انرژی جمهوری اسلامی ایران در افق 1414، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده انرژی، دانشگاه عباسپور، 1386، صفحه 6.
2. Merriam-Webster's collegiate dictionary, 11th Ed., Massachusetts, U.S.A, Merriam-Webster Incorporated, 2005. Word: Strategy .
3. باقری، م. فرهنگ لغات و اصطلاحات سیاسی، چاپ اول، تهران، انتشارات خرد، بی تا، ص17.
4. لطفیان، سعیده؛ استراتژی و روش‌های برنامه‌ریزی استراتژیک، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی 1384، صص 1-24.
5. سایت اینترنتی http://www.andishkadeh.ir .
6. سایت اینترنتی http://www.andishkadeh.ir .
7. کالینز، جان؛ استراتژی بزرگ، بایندر، کوروش (مترجم)، چاپ اول، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، 1383، ص 473.
8. استراتژی بزرگ، ص 473.
9. استراتژی بزرگ، ص 473.
10. صحراگرد،مجید؛ مطالعه ی طرح ریزی استراتژی ملی انرژی جمهوری اسلامی ایران در افق 1414، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده انرژی، دانشگاه عباسپور، 1386، ص 25.
11. استراتژی بزرگ، ص 481.
12. مطالعه طرح ریزی استراتژی ملی انرژی جمهوری اسلامی ایران در افق 1414، ص 45.
13. سایت اینترنتی http://www.andishkadeh.ir .
14. استراتژی ملی انرژی جمهوری اسلامی ایران در افق 1414، ص 52.
15. سایت اینترنتی http://www.andishkadeh.ir .
16. استراتژی ملی انرژی جمهوری اسلامی ایران در افق 1414، ص 52.
17. استراتژی ملی انرژی جمهوری اسلامی ایران در افق 1414، ص 52.
18. استراتژی ملی انرژی جمهوری اسلامی ایران در افق 1414، ص 52.
19. استراتژی بزرگ، ص 496.
20. استراتژی ملی انرژی جمهوری اسلامی ایران در افق 1414، ص 58.
21. استراتژی بزرگ، ص 499.
22. طرح ریزی استراتژی ملی انرژی جمهوری اسلامی ایران در افق 1414، ص 72
